Tęczowe rodziny tworzą osoby nieheteroseksualne, które wychowują dzieci. W Polsce to najczęściej dwie mamy, tata i dziecko, ale są też rodziny, w których dziecko ma dwie mamy lub tatę i tatę.

Słowo ?tęczowe? pochodzi od tęczy, symbolu osób LGBT (lesbijek, gejów, osób biseksualnych i transpłciowych). Czasem na rodziny tworzone przez osoby nieheteroseksualne mówi się ?rodziny z wyboru?. Wówczas ma się na myśli również pary osób tej samej płci nie mające dzieci. Więcej na ten temat w dziale Artykuły naukowe.

Dziś trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Coraz więcej rodzin odbiega od modelu tradycyjnego 2+2, gdzie mąż i żona razem wychowują dwoje swoich biologicznych dzieci.

Obecnie to więzi emocjonalne, chęć życia razem, otoczenia się opieką, potrzeba wspólnego wychowywania dzieci decydują o tym, czy ktoś tworzy rodzinę czy nie - niezależnie od ich biologicznego pokrewieństwa czy orientacji seksualnej. Rodziną są więc dwie osoby, które chcą być razem ? czasem mają wspólne dzieci, czasem wychowują syna lub córkę swojego partnera czy partnerki z poprzedniego związku, a czasem w ogóle ich nie mają. Rodziną jest też matka lub ojciec wychowujący dziecko w pojedynkę ? w Polsce jest to co czwarta rodzina  i liczba ta wciąż rośnie. Coraz więcej dzieci jest wychowywanych przez mamę i dwóch ojców ? jeden tata biologiczny i drugi, nowy partner mamy. Często mówi się o nich rodziny patchworkowe. I są w końcu tęczowe rodziny, tworzone przez osoby nieheteroseksualne, gdzie dziecko ma dwie mamy lub tatę i tatę, a czasem też troje rodziców: dwie mamy i tatę.

Pojęcie rodziny oparte na więzach emocjonalnych, a nie na więzach krwi, pozwoliło na włączenie do tego kręgu również bliskich przyjaciół lub w wielu domach również zwierząt ? najczęściej psów i kotów, które traktowane są jak członkowie rodziny.

Dokładnie nie wiemy. Takie dane są wciąż niedostępne w wielu krajach, ponieważ w badaniach temat orientacji seksualnej często uważany jest za zbyt kontrowersyjny i nie jest poruszany. Najwięcej danych na ten temat jest w krajach europejskich, USA czy Australii. Według najnowszych danych amerykańskich w populacji liczącej 317 mln mieszkańców przynajmniej 6 milionów jest lub było wychowywanych przez rodziców orientacji nieheteroseksualnej. W USA jest obecnie 650 tysięcy par osób tej samej płci. Jedna piąta wychowuje około dzieci w wieku do 18 lat (jest to ok. 220 tys. dzieci (Gates, 2013). Z kolei według spisu powszechnego w Australii wśród 23 milionów mieszkańców w 2011 roku żyły 34 tysiące par homoseksualnych wychowujących ponad 6 tysięcy dzieci i młodych dorosłych do 25 roku życia (Australian Bureau of Statistics, 2012). Tego typu dane należy interpretować jednak z dużą ostrożnością, ponieważ obejmują one tylko osoby, które zdecydowały się podać badaczom informację o swojej orientacji.

Szacunkowe dane mówią, że około 50 tysięcy dzieci jest wychowywanych przez nieheteroseksualnych rodziców. Dane te pochodzą z badań obejmujących kilka tysięcy osób LGBT prowadzonych w Polsce. Więcej na ten temat w dziale Artykuły Naukowe

Skrót LGBT oznacza osoby określające się jako lesbijki, geje, osoby biseksualne i transpłciowe. Lesbijki i geje to osoby o orientacji homoseksualnej, czyli takie, które mają zdolność angażowania się w relacje erotyczne i uczuciowe z osobami tej samej płci. Osoby biseksualne mają zdolność angażowania się w relacje zarówno z osobami tej samej płci, jak i odmiennej. Osoby transpłciowe to osoby, które definiują swoją tożsamość płciową (czucie się kobietą lub mężczyzną) inaczej niż określa to ich płeć biologiczna. Tożsamość płciowa jest niezależna od orientacji psychoseksualnej, a to oznacza, że osoby transpłciowe mogą być zarówno heteroseksualne, jak i nieheteroseksualne.

Osoby nieheteroseksualne to wszystkie osoby, które angażują się w relacje uczuciowe i erotyczne z osobami tej samej płci. Większość z nich określa się jako geje, lesbijki lub osoby biseksualne, natomiast część nie chce określać siebie żadnym z tych pojęć. Częściej więc obecnie używa się określenia ?nieheteroseksualne? jako szerszego i lepiej oddającego rzeczywistość.

Nie. Osoby nieheteroseksualne potrafią tworzyć tak samo długie relacje jak heteroseksualne. W polskich badaniach związków osób LGBT prof. Joanny Mizielińskiej, w których badano przede wszystkim ludzi młodych średnia długość trwania związku wynosiła 4 lata. Najdłuższy związek respondentów trwał 42 lata. Długość trwania związku rosła proporcjonalnie do wieku badanych ? im wyższy przedział wiekowy, tym dłużej trwające relacje. Wiele badań na świecie wskazuje, że uregulowanie sytuacji związku ? zawarcie małżeństwa lub związku partnerskiego wpływa na jego długość i stabilność. W krajach gdzie umożliwiono parom osób tej samej płci formalizację związku, średnia długość związków osób nieheteroseksualnych nie różni się od długości związków osób heteroseksualnych w danej grupie wiekowej.

W taki sam sposób jak rodzice heteroseksualni ? albo w sposób biologiczny, albo adoptując syna lub córkę. W Polsce większość dzieci mających obecnie rodziców tej samej płci urodziła się, kiedy ich mama lub tata byli w związku heteroseksualnym i dopiero później związali się z osobą tej samej płci. Taka sytuacja wynikała z dużych trudności, jakich przez lata doświadczali geje i lesbijki chcący żyć otwarcie. Dlatego wielu z nich wchodziło w związki małżeńskie z nadzieją, że ich orientacja zaniknie. Kiedy okazywało się, że jest to niemożliwe, część podjęła decyzje o rozstaniu i ułożeniu sobie życia na nowo w zgodzie z sobą.

Obecnie jednak pary lesbijek czy gejów tworzących związek świadomie decydują się na posiadanie dzieci.

Na świecie wiele krajów umożliwia parom nieheteroseksualnym adopcję ? tak jest np. od wielu lat w USA, Hiszpanii czy w Wielkiej Brytanii. W Polsce adopcja dziecka przez parę osób tej samej płci nie jest możliwa. Dopuszcza się adopcję dziecka przez osobę samotną i zdarza się, że korzystają z tego prawa również osoby nieheteroseksualne.

Kobiety często decydują się na zajście w ciążę i urodzenie swojego dziecka. Jest to możliwe dzięki procedurze alternatywnego zapłodnienia, w tym in vitro. Na świecie w większości krajów kobiety nieheteroseksualne lub po prostu samotne mają tę możliwość, w Polsce wprowadzona w 2015 roku ustawa dopuszcza zapłodnienie tylko dla par męsko-damskich. Procedura in vitro pozwala na skorzystanie z nasienia anonimowego dawcy lub wskazanego jako partnera mężczyzny, który zostaje uznany jako ojciec.

Na świecie niektóre kraje dopuszczają tzw. macierzyństwo zastępcze, kiedy to matka zastępcza rodzi dziecko dla bezpłodnej pary lub pary gejów. W taki sposób ojcami zostali Elton John i jego partner.

Kobiety w różny sposób decydują się kształtować relację z ojcem swojego dziecka. Podobnie kobiety nieheteroseksualne. Dawniej wiele z nich po prostu żyło w związku małżeńskim, wyrzekając się swoich potrzeb i koncentrując na roli matki. Obecnie wiele z kobiet, które urodziły dziecko w związku heteroseksualnym, wychowuje je w nowym związku ? gdzie partnerka staje się drugą matką.

W innej sytuacji są pary kobiet, które planują dziecko, będąc razem. Dla nich kwestia ojca dziecka jest kluczowa dla modelu rodziny, jaki pragną stworzyć. Część z nich decyduje się wychowywać dziecko tylko we dwie i korzystają wówczas z nasienia anonimowego dawcy. Część chce, aby dziecko miało ojca i wówczas decyduje się na stworzenie rodziny, w której ojciec będzie uczestniczył w jego wychowaniu. Często w takich sytuacjach ojcem staje się mężczyzna homoseksualny, który także chce mieć dzieci i uważa takie rozwiązanie za najlepsze. Wówczas najczęściej dziecko mieszka razem z matkami, a ojciec odwiedza je możliwie często, nawiązując ze swoim córką lub synem bliską relację. Relacja ta zależy od zaangażowania w swoją rolę ojca ? podobnie jak w przypadku mężczyzny heteroseksualnego.

Rodzic biologiczny to osoba, która jest matką lub ojcem dziecka w sensie biologicznym. W przypadku kobiet jest to matka, która urodziła dziecko. W przypadku mężczyzn jest to genetyczny ojciec dziecka. Rodzic społeczny to osoba, która uczestniczy w wychowaniu dzieci partnera/partnerki, choć nie są to jej dzieci ani biologiczne, ani przysposobione (adoptowane).

Różnice w poziomie tolerancji oraz regulacji prawno-społecznych pomiędzy poszczególnymi państwami są olbrzymie. Wiele osób nie ujawnia także swej orientacji w obawie przed dyskryminacją, tym bardziej jeżeli posiada dzieci. Stąd tęczowe rodziny są wciąż mało widoczne, pomimo tego że stanowią znaczący odsetek społeczeństwa. Niepokój społeczny związany jest głównie z niewiedzą, jak takie rodziny powstają i funkcjonują ? niewiele osób miało okazję poznać bliżej rodzinę złożoną z dwóch mam lub dwóch ojców.

Obecnie w wielu krajach przyznano osobom nieheteroseksualnym takie sama prawa jak innym obywatelom ? mogą formalizować związki i mają prawo do adopcji dzieci.

W 2001 w Holandii po raz pierwszy w historii uznano, że osoby tej samej płci mogą zawrzeć związek małżeński. Te same prawa uzyskali następnie obywatele Belgii, Hiszpanii, Kanady, Południowej Afryki, Norwegii, Szwecji, Portugalii, Islandii, Argentyny, Danii, Brazylii, Francji, Urugwaju, Nowej Zelandii, Wielkiej Brytanii, Luxemburgu i Stanów Zjednoczonych. W dwudziestu trzech krajach możliwa jest także wspólna adopcja dzieci przez obu rodziców tej samej płci. W prawie dwudziestu innych możliwe jest zawarcie związków partnerskich, w niektórych z nich także wspólna adopcja przez pary osób tej samej płci, a w innych z kolei adoptowanie dziecka biologicznego partnera lub partnerki.

Pierwsze badania zaczęły pojawiać się w literaturze psychologicznej na początku lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku, głównie w Stanach Zjednoczonych. Od tego czasu powstały setki prac badawczych i raportów, opublikowanych w wielu krajach na świecie. Badano rozwój zarówno młodszych jak i starszych dzieci, a także osób dorosłych wychowywanych przez nieheteroseksualnych rodziców. Śledzono także rozwój tych samych dzieci od momentu narodzin, aż do wczesnej dorosłości. Wiele współczesnych prac poświęconych jest także rozwojowi dzieci adoptowanych przez nieheteroseksualnych rodziców lub wychowywanych przez nich w charakterze rodziny zastępczej.

Wyniki badań prowadzonych od ponad czterdziestu lat, nie potwierdziły obowiązujących często stereotypowych społecznych przekonań, nie wykazano aby dzieci wychowane w innym niż ?tradycyjnym? modelu rodziny gorzej się rozwijały.

Dzieci nieheteroseksualnych rodziców nie różnią się od swoich rówieśników z heteroseksualnych rodzin pod względem:

• Rozwoju intelektualnego.


• Rozwoju psychoseksualnego. Bycie wychowywanym przez nieheteroseksualnego rodzica nie ma żadnego wpływu na orientację seksualną dziecka, na jego subiektywną identyfikację z określoną płcią ani na rozwinięcie przez te dzieci stereotypowo ?męskich? czy ?kobiecych? zachowań czy zainteresowań.
  Ilości problemów w zachowaniu, chociaż niektóre badania wykazały, iż dzieci te przejawiają mniejszą ilość zachowań agresywnych i antyspołecznych oraz mniej problemów z nadużywaniem alkoholu, niż dzieci rodziców heteroseksualnych.


• Rozwoju emocjonalnego oraz ogólnego zdrowia psychicznego i częstości występowania zaburzeń psychicznych, chociaż również w tym obszarze niektóre badania wskazują na mniejszą ilość zaburzeń depresyjnych i lękowych oraz wyższe poczucie własnej wartości u tych dzieci.


• Jakości relacji rówieśniczych, chociaż dzieci te, w porównaniu z dziećmi rodziców heteroseksualnych charakteryzują się niekiedy wyższym poziomem kompetencji społecznych oraz wykazują mniej ogólnych trudności w relacjach z rówieśnikami.


• Subiektywnego poczucia jakości ich życia

W wielu krajach, w tym także w Polsce, osoby LGBT i ich rodziny są narażone na dyskryminację. Stąd obawy związane z tym, czy dziecko wychowywane przez nieheteroseksualnych rodziców nie będzie cierpiało z powodu istniejących w społeczeństwie uprzedzeń.

Większość badań wskazuje jednak, że dzieci te nie spotykają się ze znacząco większą liczbą dyskryminacji związanej ze strukturą ich rodziny, niż córki i synowie rodziców heteroseksualnych. Dodatkowo, bycie częścią szerszej społeczności LGBT, kontakt z innymi dziećmi z podobnych rodzin, poziom otwartości na temat swojej rodziny oraz edukacja szkolna uwzględniająca tematykę rodzin osób nieheteroseksualnych, chronią przed negatywnymi skutkami stygmatyzacji oraz wpływają pozytywnie na dobrostan psychiczny dzieci.

Zdarza się, że nieheteroseksualni rodzice są obwiniani o to, że ich dziecko jest narażone na drwiny i agresję. Warto pamiętać jednak, że to nie oni są sprawcami przemocy, tylko jej ofiarami. Obwinianie jest przenoszeniem odpowiedzialności ze sprawcy na ofiarę ? sprawca pozostaje bezkarny, a sankcje społeczne spadają na ofiary. Dlatego ważne jest, aby przeciwstawiać się przemocy, zwłaszcza tej, która dotyka osoby należące do grup mniejszościowych.

Jak wskazują jasno badania, przede wszystkim jakość relacji rodzinnych, a więc poziom zaangażowania matki czy ojca i satysfakcjonujące relacje z dzieckiem, regularne kontakty z innymi osobami dorosłymi, poziom satysfakcji ze związku samych rodziców, a także egalitarność w podziale obowiązków pomiędzy rodzicami. Te rzeczy mają decydujący wpływ na prawidłowy rozwój i dobrostan psychiczny dziecka, niezależnie od orientacji seksualnej rodzica czy struktury rodziny.